EXPERIMENT ZOUWDAL VAN START
Hoe houden we het buitengebied in het Zouwdal mooi en aantrekkelijk, vroeg gemeente Maastricht zich af. Door zowel de boeren als de bijzondere akkervogels niet te vergeten, vonden agrarisch adviesbureau Arvalis en coöperatie Natuurrijk Limburg. In elkaar vonden deze drie partijen een uitstekende partner. Wat volgde was een revolutionair plan: van ANLb bij individuele boeren naar natuurinclusieve landbouw op gebiedsniveau.
Gido Lemmens, agrarisch adviseur Arvalis.
Edo Lemmens, landschapsadviseur gemeente Maastricht.
Rik Schreurs, veldmedewerker Natuurrijk Limburg
Gido Lemmens:
“Het is prachtig daar! Het Zouwdal is een oud landbouwgebied, weinig houtige elementen, best mooi open. Boeren hebben niet de voor hun bedrijfsvoering meest gunstige verkaveling maar daardoor is er wel veel afwisseling.”
Edo Lemmens:
“Als je kijkt naar een luchtfoto uit 1947 dan zie je dat het Zouwdal steeds meer opgeslurpt raakt. Misschien dat een kwart of nog minder van het oorspronkelijke gebied over is. Dat maakt dat we het restant willen koesteren.”
Rik Schreurs:
“Drie boeren hebben vogelakkers ingericht voor de patrijs. Er zijn nog niet direct meer patrijzen in het gebied, maar er zitten wel veel akkervogels. Het Zouwdal is zelfs een van de laatste broedgebieden van de grauwe gors.”
Rik Schreurs:
“Wat hebben boeren nodig om hier te blijven? Het is een mooi afgekaderd gebied, de perfecte plek om een nieuwe samenwerking voor natuur en landschap uit te testen.”
Gido Lemmens:
“Deze boeren willen zich graag onderscheiden door samen met de gemeente het gebied naar een nog hoger niveau te tillen. De bedoeling daarbij is: blijven boeren zonder problemen, op gebiedsniveau de bodem gezond houden en dus gewassen roteren.”
Edo Lemmens:
“Eigenlijk leggen we alle gronden op één stapel en kijken dan: hoe gaan
we hier producten telen en hoe kunnen we ons inzetten voor natuur en landschap?”
Het Zouwdal
Welkom in het Zouwdal. Ten noordwesten van Maastricht, ingeklemd tussen stad en Maas, industrie en zonneveld. Op dit eilandje bewerken boeren hun land. Zeven boeren, lokaal geworteld, trots. Er leven veldleeuweriken en gele kwikstaarten. Er zijn weinig andere claims, behalve dan dat zonnepark, die oprukkende stad.
Het Zouwdal
Welkom in het Zouwdal. Ten noordwesten van Maastricht, ingeklemd tussen stad en Maas, industrie en zonneveld. Op dit eilandje bewerken boeren hun land. Zeven boeren, lokaal geworteld, trots. Er leven veldleeuweriken en gele kwikstaarten. Er zijn weinig andere claims, behalve dan dat zonnepark, die oprukkende stad.
“De perfecte plek om een nieuwe samenwerking voor natuur en landschap uit te testen”
Gido Lemmens:
“Een bouwplan op gebiedsniveau dus. Je kunt denken aan: drie boeren telen op aangrenzende percelen gewassen en eentje zaait bloemen in, en het volgende jaar rouleert het bloemenperceel naar een andere boer. Het zal spannend zijn voor de boeren, maar deze groep weet dat ze door samen te werken verder komen.
Gido Lemmens:
“Waar dit eigenlijk over gaat: automatisch denken aan je inzet voor natuur en landschap. Je merkt al heel lang dat dat niet meer vanzelfsprekend is, want de kostprijzen blijven dalen en het areaal grond neemt steeds verder af. Boeren zitten in de knel. We moeten voorkomen dat het uiteindelijk één van twee extremen wordt:
alles helemaal inrichten voor akkerfauna of alleen maar voedsel produceren zodat de laatste geelgors verdwijnt. In het Zouwdal kunnen we laten zien hoe het samen kan. Het gebied ligt bovendien aan de rand van Maastricht, er wonen veel mensen. Ik wil voorkomen dat die allemaal de auto pakken om naar de Sint-Pietersberg te rijden. De kwaliteit van het buitengebied moet uitstekend zijn.”
Edo Lemmens:
“Ik denk dan niet alleen aan het buitengebied, maar ook aan de wijken. Als iemand even vijf minuten met de hond wil wandelen dan moet het ook groen en leefbaar zijn. Dat hoeft niet altijd om zeldzame soorten te gaan.”
Zouwdal. Foto’s: John Caubergh
Rik Schreurs:
“De gemeente wilde het omliggende landschap naar binnen halen. We hebben samen gebrainstormd wat Natuurrijk Limburg kan betekenen en waar nog meer kansen liggen. We zaten aanvankelijk voor de bespreking van een berm aan tafel en dit gebiedsplan is eruit gekomen!”
Rik Schreurs:
“Om het zo praktisch uitvoerbaar mogelijk te maken voor de boeren, zorgt Arvalis zorgt ervoor dat de plannen ook bedrijfstechnisch haalbaar zijn.”
Gido Lemmens:
“Rik is een topecoloog met een bovengemiddeld gevoel voor landbouw. Ikzelf ben landbouwkundig/regeling technisch goed onderlegd en kan me verplaatsen in de ecologische gedachtegang. We vullen elkaar hierin aan.”
Edo Lemmens:
“Natuurrijk Limburg heeft een hele goede strategische positie, als uitvoerder van het ANLb. Met name in het Zouwdal hebben ze hele goede contacten met boeren die denken op een andere manier en buiten de lijntjes durven kleuren. Als gemeente financieren wij het maken van het nieuwe gebiedsbouwplan.”
“Natuurrijk Limburg heeft het talent om mensen aan tafel en zaken geregeld te krijgen”
Zouwdal. Foto’s: John Caubergh
Gido Lemmens:
“Wat het unieke is: de grondpositie van de stakeholders biedt de mogelijkheid om naar een duurzame en alternatieve financiering toe te werken.”
Edo Lemmens:
“Ik ga helaas niet over pacht, maar ik heb binnen de gemeente wel geopperd: wat als je nou afspreekt: het mag voor die en die prijs, maar dan moet je wel iets voor natuur doen?”
Hoe het er precies uit gaat zien? Of het gaat lukken? Dat zijn vragen voor de toekomst. Wel staan alle zeven boeren open voor een eerste gesprek.
Edo Lemmens:
“Natuurrijk Limburg heeft het talent om mensen aan tafel en zaken geregeld te krijgen. Dat doen ze op een heel goede manier. Ze vroegen: Edo, wil je ook bij de eerste keukentafelgesprekken zitten? Maar misschien is het beter dat Rik en Gido zonder mij beginnen. Zij spreken de taal van de boeren en zijn onafhankelijk. Als gemeente staan we toch verder af van de dagelijkse werkelijkheid.”
Rik Schreurs:
“In gesprek gaan is nu de eerste stap. Het mooie van het project: het begint met het ANLb, en nu krijgen ook andere boeren interesse om iets aan natuur en landschap bij te dragen.”
Edo Lemmens:
“De benadering van dit project is heel integraal: als we het slim in elkaar zetten dan hoeven boeren helemaal niet zoveel inkomsten te verliezen. Ik vind het mooi dat we ons vanuit een gezamenlijke bewustwording gaan inzetten voor boer en natuur. Het gebied verdient extra aandacht, als oud stukje akkergebied. In de laatste zeventig jaar is de bebouwing gigantisch toegenomen, er blijft bijna niks meer over. Wat mij betreft krijgt het laatste stukje een gouden randje.”
